اطلس قارچ های خوراکی و سمی بخش هفتم

قارچ در لغت نامه و طب قدیم

قارچ یا (کمء) که مفرد غیر قیاسى (کماة) است. گیاهى شناخته شده است. طبیبان گفته اند: نه ریشه اى و نه برگى، و رنگ آن، به قرمز متمایل است. در فصل بهار و به هنگام پاییز و برخی اوغات در فراوانى برف و یخ، دیده مى شود. آن را پخته و یا خام مى خورند.

قارچ داراى گونه هایى با نام هاى مختلف است : یکى از انواع آن را (فطر) گویند در قاموس آمده است : فطر با ضمه فاء یا به ضمه فاء و طا نوعى کشنده از قارچ است.

ابن بیطار به نقل از دیسکوریدس گفته است : برخى از انواع فطر، قابل خوردن هستند و برخى دیگر از انواع آن ، قابل خوردن نیستند و کشنده اند، از آن روى که در نزدیکى میخ ‌هاى زنگ زده یا پارچه اى متعفن ، یا لانه هاى برخى از درندگان زیان رسان و یا نزدیک برخى درختان روییده اند که خاصیت آنها مسمومیت بخشى به فطر، در صورت روییدن در نزدیکى آنهاست. ممکن است این نوع از فطر، پوشش لغزنده و مرطوب داشته باشد و چون این پوشش، برداشته و این نوع از قارچ در جایى نهاده شود، بسیار زود فاسد مى شود و بو می گیرد. اما نوع دیگر از همین قارچ ، در آبگوشت استفاده مى شود. خوش مزه است و در صورتى که از آن زیاد مصرف شود، زیان مى رساند و از آن، نوعى احساس خفگى و بدگوارى پدید مى آید.

جالینوس نیز گفته است : نیروى فطر، نیرویى سرد و بسیار مرطوب است و از همین روى به داروهاى کشنده، نزدیک است و چیزى در آن وجود دارد که میکشد، بویژه در آن انواعى که در نهاد آنها چیزى از عفونت در آمیخته است.

یکى دیگر از انواع آن (فقع) است . فیروزآبادى در این باره گفته است : فقع (با فتحه فاء و کسره آن ) قارچ سفید و نرم است و جمع آن بر وزن عنبه است.

ابن بیطار گفته است : چیزى است که در زیر زمین و نزدیک آب ها شکل می گیرد. دایره اى و سفید و بزرگ تر از کماءة (قارچ دنبلان) است و در روى زمین نیز دیده مى شود. چتر هر یک از این قارچ ها داراى سه یا چهار پاره است ، هر چند که این پاره ها به همدیگر چسبیده اند. این قارچ از فطر، سالم تر است و بر خلاف فطر، چیزى کشنده در آن وجود ندارد و طبع آن سرد، مرطوب و غلیظ است. برخى از همین انواع را در فارسى، کشنج یا گل کنده نامند در ماسه زار می روید و در خراسان ماوراء النهر، بیشتر دیده مى شود. گفته اند: مست کننده است. درون تهى است و دارای رطوبت، هم اندازه یک گردوى بزرگ است. همچنین گفته اند: این نوع نیز سرد و غلیظ و داراى گوارشى کند است.

یکى دیگر از انواع قارچ، (غرشنه) است. ابن بیطار گفته است: این نوع، در سرزمین بیت المقدس بسیار است و آنجا با نام (کرشته) شناخته مى شود.

ابن سینا گفته است: این خود یکى از انواع کماءة و فطر است شکلى همانند یک کاسه کوچک دارد، مایه تبسم و تشنج است، و در هنگام لمس، نرم احساس مى شود. جامه را با آن مى شویند و آن را همراه با چیزهاى ترش مى خورند.

ابن بیطار به نقل از برخى، درباره قارچ آورده است: قارچ سرخ کشنده است. خوش مزه ترین قارچ ها نیز قارچى است که نرم تر و به رنگ سفید، متمایل تر باشد. نوع خال دار و سست آن کاملا نامرغوب است. اگر به دلیل زیاد خوردن از آن یا به دلیل ضعف معده هضم نشود، مانده آن در دستگاه گوارش بسیار غلیظ میگردد و دردهایى را در قسمت هاى تحتانى پشت و سینه بر جاى مى گذارد. از ابن ماسه نقل شده که در این باره گفته است : سرد و مرطوب و در درجه دوم است .

از غافقى در این باره چنین نقل شده است : یکى از خواص قارچ ، آن است که اگر کسى آن را بخورد و در حالى که هنوز این قارچ در معده وى است گزنده اى او را نیش بزند، از آن نیش مى میرد و هیچ دارویى او را سود نمى افتد؛ اما آب قارچ ، یکى از بهترین درمان هاى چشم است البته در صورتى که به سنگ سرمه مالیده و آنگاه با آن سرمه کشیده شود. این کار، مژه ها را تقویت مى کند و حس بینایى را توان و دقت مى افزاید و آب ریزش را از چشم دور مى کند (بحارالانوار: ج 66 232).

سرد چکاندن آب آن به چشم جهت تقویت بینائی و ناراحتی های پلک مفید است و مانع آبریزی چشم می شود به خصوص اگر از آن سرمه ای تهیه کنند. سائیده و پودر خشک آن برطرف کننده اسهال و ناراحتی معده ضماد مخلوطی از آن با سریشم ماهی تسکین دهنده فتق  و ورم ناف و بهترین طریقه خوردن پخته آن با نمک شبت و خردل و پونه وروغن کنجد و فلفل و غیره است. هرگاه به طور مرتب مداوم خورده شود درمان کننده سل و زیاد کننده منی است.

خواص دارویی قارچ ها

در بین روئیدنیها فقط قارچ ها هستند که از لحاظ غذائی می توانند جانشین گوشت شوند یک کیلو قارچ معادل250 گرم گوشت می باشد. بسیاری از گونه های قارچ، برای سالیان متمادی به عنوان داروهای خانگی مورد استفاده قرار گرفته است. این گونه قارچ ها خواص ضد سرطان و یا ضد ویروسی داشته و برخی از آنها عملکرد سیستم ایمنی بدن را بهبود می بخشند. همچنین از قارچ ها در تهیه هورمون ها و ویتامین هایی از قبیل ریبوفلاوین ، بتاکاروتن و در تهیه آنزیم هایی نظیر پروتئازها ، آمیلازها و پکتینازها استفاده می‌شود. ماده دارویی افدرین نیز از قارچ ها تهیه می‌شود. قارچ استخوان ها را تقویت می کند، خستگی را  رفع میکند و کمبود ویتامین D را جبران می کند. اکثر مواد غذایی در طبیعت به مقدار کافی ویتامین D دارند؛ مثل ماهی، قارچ و بعضی از انوع پنیرها. افرادی که مدت طولانی در تخت هستند و یا اصولاً بیرون نمی روند، غالباً ازکمبود ویتامین D رنج می برند و این امر به استخوان های آنها صدمه می زند. ویتامین D باعث می شود که کلسیم در روده جذب شده و بلافاصله در استخوانها بکار رود. افراد مسن غالباً به مرض بی آهک شدن استخوان( پوکی استخوان ) مبتلا هستند. آنها بایستی از رژیم غذائی که دارای ویتامین D می باشد مانند قارچ استفاده کنند. یک پرس قارچ (200 گرم) نیاز روزانه به ویتامین D را تامین می کند. به اینگونه افراد توصیه می شود حتی المقدور در هر هفته دو تا سه مرتبه، هر بار یک پرس قارچ میل نمایند و بهتر است با شیر و یا محصولات لبنی خورده شود، چه پخته و چه خام بعنوان سالاد مصرف شود؛ قارچ به عنوان منبع ویتامین D ، شیر و ماست و یا پنیر به عنوان منابع کلسیم ، سبب تقویت استخوان ها می شوند.

برای اینکه تمام مواد مغذی از مواد غذائی به بهترین صورت جذب شوند، نیاز به ویتامین های گروه B می باشد. قارچ یک دسته از این ویتامین های سوخت و ساز را تامین می کند. هر سلول در بدن ما به ویتامین B12 موجود در قارچ نیاز دارد تا بتواند انرژی کسب کند. برای اینکه انسان زود خسته و کم حوصله نشود و آرامش اعصاب داشته باشد نیاز به ویتامین B12 دارد.

وظیفه بیوتین موجود در قارچ در سوخت و ساز بدن این است که انرژی را آماده نگه می دارد و اسید فولیک در سوخت و ساز پروتئین و مواد اصلی ژن ها نقش مهمی را بازی می کند. خانم ها بطور متوسط 90% مقدار ویتامین B2 توصیه شده را دارا می باشند و بندرت یک زن اسید فولیک را به اندازه لازم جذب می کند. بنابراین برای حل این مشکل بایستی خانم ها در رژیم غذائی خود غالباً از قارچ استفاده کنند. معمولاً قارچ را بایستی فقط بصورت پخته میل کرد. چون که بعضی از قارچ ها آلوده به موادی هستند که فقط در اثر پختن از بین می روند.

پرتو خورشید در بدن ویتامین D تولید می کند اما در زمستان بدن این وضعیت را ندارد که از پرتو خورشید به خوبی استفاده کند و ویتامین D تولید کند. پس در زمستان خوردن قارچ توصیه می شود که دارای این ویتامین است. ویتامین D سبب جذب کلسیم در روده می شود تا بالافاصله در استخوان ها به مصرف برسد.

تحقیقات پزشکی نشان می دهد که با خوردن قارچ، دستگاه دفاعی بدن تقویت می شود، طول عمر افزایش می یابد، کلسترول خون پایین می آید، گردش خون در بدن بهبود می یابد. ویروس ها از بین می روند، و از بروز بیماری های قلبی جلوگیری می شود.

قارچ مقدار زیادی کربوهیدرات و آهن دارد پزشکان به بیماران دیابتی و افرادی که به تقویت دستگاه ایمنی بدن خود اهمیت می دهند و کسانی که برنامه خاص غذایی (رژیم) دارند خوردن قارچ را توصیه می کنند.

قارچ و پروتئین

قارچ های خوراکی و مخصوصاً قارچ تازه حاوی مقادیر فراوان پروتئین مورد نیاز بدن است که از این نظر میزان پروتئین آن حدود 2 برابر پروتئین بیشتر سبزیجات و سایر حبوبات می باشد. پروتئین قارچ از لحاظ اسیدهای آمینه که همانا جزء اصلی پروتئین را تشکیل می دهد جزو غنی ترین پروتئین ها محسوب می شوند و از لحاظ ارزش غذایی در حد فاصل پروتئین گوشت و پرتئین گیاهی قرار دارد. از طرفی پروتئین قارچ به دلیل داشتن مقادیر فراوان آب و رطوبت نسبت به سبزیجات و حبوبات بسیار مطبوع و قابل هضم است. به طوری که90ـ70 درصد قابلیت هضم پذیری دارد. به طور کلی ارزش بالای پروتئین قارچ و قابلیت هضم پذیری بالای آن باعث شده که مصرف آن برای سالمندان و سالخوردگان بسیار توصیه گردد.

قارچ و دریافت کالری

کربوهیدرات ها یکی از مهم ترین منابع انرژی برای بدن هستند. قارچ های خوراکی به علت داشتن 2/4 در صد کربو هیدرات قادرند به طورمیانگین 100 کیلو ژول در 100 گرم قارچ، انرژی تولید کنند که این میزان انرژی در نوع خود بسیار قابل توجه است.

قارچ و چربی

یکی از مهمترین ویژگی های قارچ که باعث شده متخصصین تغذیه آن را بسیار توصیه کنند در صد کم چربی آن است. قارچ های خوراکی دارای درصد بسیار کمی از چربی هستند که این مقدار در حدود 1% تا 3% وزن تر آن می باشد. لذا کسانی که از رژیم غذایی لاغری در برنامه غذایی شان استفاده می کنند می توانند از قارچ بهره ببرند و به هیچ وجه نگران بالا رفتن چربی خونشان نباشند.

قارچ ها و ویتامینهای مورد نیاز بدن

مصرف روزانه 100 گرم قارچ خوراکی نیاز بدن به ویتامین D را برطرف می کند. علاوه بر این قارچ منبع بسیار خوب ویتامین B1 و B2 و B12 است. لازم به توجه است که کمبود ویتامین B1 می تواند زمینه ساز بیماری بری بری باشد .

همچنین ویتامین B2 از ویتامین های ضروری برای خونسازی به شمار می رود. کمبود ویتامین B2 باعث بروز کم خونی می شود. به طور کلی مصرف 100 گرم قارچ خوراکی تازه نیاز روزانه افراد بالغ به ویتامینهای محلول در آب را برطرف می کند.

قارچ و عناصر معدنی

عناصر معدنی موجود در قارچ در مقایسه با سبزیجات و میوه جات هم از کیفیت بهتری برخوردار هست، هم از نظر کمیت در سطح بسیار خوبی قرار دارد. قارچ خوراکی دارای میزان چشم گیری پتاسیم، آهن و مس است و قادر است فسفر مورد نیاز بدن را به طور کامل تأمین کند. کلاهک قارچ سرشار از فسفر است.

قارچ و بیماریهای ژنتیکی

قارچ ها از ظرفیت بالایی برای مورد استفاده قرار گرفتن به عنوان گزینه ای موثر در تولید تجاری و انبوه پروتئین های تاثیرگذار برخوردار هستند.

در ضمن منابع سرشار و غنی برای فناوری حیاتی داروسازی گیاهی به حساب می آیند تا بدین وسیله طیف وسیعی از بیماری های انسانی درمان شود اما تاکنون هیچ محققی موفق به انجام تحقیقی در این عرصه نبوده است.

بر اساس گزارش نیوز مدیکال، اخیرا گروهی از دانشمندان در آمریکا تکنیک نوینی برای اصلاح ژنتیکی گونه ای قارچ موسوم به Agaricus ارایه کرده اند که به نظر می رسد با نتایج روشن و امیدوار کننده ای همراه باشد. این گونه از قارچ ها در سراسر جهان وبه وفور یافت می شود. بخشی از فناوری نوین که آنها ارایه کرده اند شامل استفاده از قارچ های ترنس ژنتیک به عنوان کارخانه های زیستی برای تولید پروتئین های درمانی بوده است.

دانشمندان امیدوارند که از این تکنیک نوین برای تولید مواردی نظیر واکسن ها، آنتی بادی ها و هورمون هایی همچون انسولین یا آنزیم ها استفاده کنند.

این درحالی است که در حال حاضر درمان های دارویی تنها برای 500 بیماری و اختلال ژنتیکی در جهان وجود دارند و دانشمندان امیدوارند تا با استفاده از فناوری های نوینی همچون این تکنیک فوق العاده، شیوه های درمانی برای هزاران بیماری و اختلال ژنتیکی ارایه کنند

مهمترین ترکیبات قارچ های خوراکی

اسید فولیک: یکی از مهمترین ترکیبات موجود در قارچ که بسیار مورد توجه قرار میگیرد اسید فولیک موجود در آن است. در حال حاضر یکی از مهم ترین علت های کم خونی در افراد به خصوص در خانم های باردار کمبود اسید فولیک است. قارچ های خوراکی به سبب داشتن مقادیر فراوان اسید فولیک از جمله بهترین منابع غذایی برای این دسته از افراد محسوب می شود

لوواستاتین: از جمله ترکیبات مهم موجود در قارچ همین لوواستاتین است. قارچ ها به طور طبیعی تولید لوواستاتین می کنند و این ترکیب بسیار در کاهش چربی و کلسترول خون می تواند مؤثر واقع شود.

بیوفریولید: در قارچ ترکیبی به نام بیوفریولید وجود دارد که از تشکیل مخزن چربی خطرناک در شریانها جلوگیری می کند. این ماده از تشکیل کلسترول های بد (LDL ) و اسید های چرب در سلولها و خون جلوگیری می کند.

ارزش تغذیه ای قارچ های خوراکی

1- قارچ ها منابع خوبی از مواد معدنی آهن، سلنیوم، پتاسیم، مس، کلسیم و فسفر می باشند. (به ویژه سلنیوم)

2- قارچ ها حاوی ویتامینهای B1,B2,B3,B7,B12 و ویتامین D و C می باشند. برخی از قارچ ها حاوی ویتامین A و E  نیز می باشند.

3- قارچ ها غنی از فیبر می باشند.

4- قارچ ها کم کالری (13 کیلو کالری در هر 100 گرم)، بدون چربی و فاقد سدیم و کلسترول می باشند.

5- قارچ ها غنی از پروتئین گیاهی و اسید نوکلئیک می باشند. 1تا 3 درصد قارچها را پروتئین تشکیل داده است. میزان پروتئین قارچ ها از سبزیجات و حبوبات بیشتر است. پروتئین قارچ 70 تا 90 درصد قابلیت هضم دارد و ارزش پروتئین قارچ بالاتر از سبزیجات و پایین تر از گوشت میباشد.

6-قارچ ها حاوی آنتی اکسیدان و پلی فنولها میباشند.

7- پتاسیم موجود در قارچها از موز نیز بیشتر است. پتاسیم در ریتم طبیعی قلب، تعادل مایعات بدن، کارکرد صحیح عضلات و اعصاب نقش مهمی دارد.

8- مصرف قارچ احتمال بروز سرطان پروستات و بیماریهای قلبی عروقی را کاهش میدهد. به علت وجود سلنیوم (سلنیوم به همراه ویتامین E تشکیل آنتی اکسیدانها را در بدن میدهند که موجب بی اثر شدن رادیکالهای آزاد میشوند) و سایر آنتی اکسیدانها. همچنین سلنیوم در کارکرد غده تیروئید و سیستم تولید مثل مردان نقش دارد.

9- مصرف قارچ ها موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می شود.

10- مصرف قارچ باعث تجزیه کلسترول ها می شود. به خاطر داشتن کیتین (CHITIN)

11- مصرف قارچ به علت داشتن ژرمانیوم باعث افزایش انرژی و رفع خستگی می شود.

12- قارچ ضد کم خونی است (به علت دارابودن ویتامین B12) و ضد پوکی استخوان است (به خاطر دارا بودن ویتامین D) 

13- 90 درصد وزن قارچ را آب تشکیل می دهد.

14- کیتین بدون تجزیه و گوارش از روده عبور می کند.

15- ارزش پروتئین قارچ بین پروتئین گیاهی و حیوانی  قرار دارد. قارچ حاوی 8 نوع اسید آمینه ضروری بدن است.

16- قارچ های خوراکی غذای مناسبی برای افراد دیابتی، گیاهخوار، با فشار خون بالا و چاق می باشد.

17- قارچ ‌های خوراکی مقدار کمی چربی دارند و دارای منبعی غنی از مواد معدنی شامل پتاسیم، سدیم، کلسیم، منیزیم، منگنز، آهن، فسفر، ید و همچنین ویتامین‌های C و B است. میزان پروتیین قارچ خوراکی 3 تا 6 درصد وزن آن را تشکیل می‌دهد که 70 تا 90 درصد پروتیین موجود در آن قابل جذب است.

آناتومی و ساختار قارچ

قارچ ها از ریسه های نخی شکل موسوم به هیف (hyphae) تشکیل یافته اند، که انشعابات آنها شبکه مسیلیوم (mycelium) را تشکیل می دهند. شبکه مسیلیوم در زیر زمین (چوب و یا مواد پوسیده) پنهان می باشد.

1- کلاهک (cap) بخش فوقانی قارچ را تشکیل می دهد.

2- تیغه های لامل (gills=lamellae): یک سری تیغه که بصورت رادیال (شعاعی) در زیر کلاهک قرار گرفته اند و هاگ (اسپور) در آنها تولید می شود.

                       

        
دارای تیغه های لامل       بدون تیغه های لامل و بصورت اسفنجی

3- ساقه (stem) ساقه قارچ است که در همه قارچ ها وجود ندارد.

4- حلقه (ring) یک حلقه به شکل دامن که دور ساقه ی قارچ بالغ را در برگرفته است (در همه قارچ ها وجود ندارد)

5- زوائد (scales) زائده های برجسته روی سطح کلاهک برخی از قارچ ها.

6- فنجانک (cup) ساختار فنجانی شکل در قاعده قارچ (همه قارچ ها آن را ندارند)

7- رشته های میسلیال (mycelial threads) رشته های ریشه مانند که تکیه گاه قارچ در خاک می باشد.

تولید مثل  Reproduction

تولید مثل عبارت است از بوجود آوردن هم نوعی که دارای تمام صفات مشخصه ی گونه ی خود را دارا باشد. قارچ ها به طریق غیرجنسی و جنسی تکثیر می‌یابند. زادآوری غیرجنسی در قارچ ها رایج‌تر بوده در صورتی که تولید مثل جنسی ممکن است فقط یکبار در سال اتفاق بیافتد. در تولید مثل غیرجنسی تلفیق هسته ‌ها صورت نگرفته و نو‌ترکیبی بوجود نمی‌آید. فرزندان خیلی شبیه به سلول مادری می‌باشند. در صورتی که تولید مثل جنسی تلفیق گامتها الزامی بوده ترکیب گامتها صورت می‌گیرد و با تلفیق هسته ‌ها نوترکیبی ژنتیکی صورت می‌گیرد. بنابراین نتایج از نظر ژنتیکی از والدین خود متفاوتند.

در تولید مثل جنسی و غیر جنسی ، در هنگام تشکیل اندامهای تولید مثلی ممکن است تمام دستگاه رویشی بدن به یک یا چند اندام زایشی تبدیل شود، به قارچ هایی که این حالت را نشان می دهند Holocarpic گفته می شود. در چنین قارچ هایی مراحل رویشی و زایشی با هم در یک قارچ صورت می گیرند. ولی در گروه بزرگی از قارچ ها، اندام های زایشی برروی قسمتهایی از دستگاه رویشی تشکیل می گردند که چنین قارچ هایی را Eucarpic می نامند. در این قارچ ها در هنگام تشکیل اندام های زایشی ، اندام های رویشی به فعالیت خود ادامه می دهند.

بطور کلی دو نوع تولید مثل در قارچها شناخته شده است :

تولید مثل غیر جنسی Asexual reproduction

در این نوع تولید مثل که گاهی اوقات بدان تولید مثل رویشی نیز می گویند، اتحاد و ترکیب هسته ی سلولها یا اندام های جنسی وجود ندارد. بطور کلی این نوع تولید مثل اهمیت بیشتری در تکثیر قارچ ها دارد زیرا در نتیجه ی این عمل تعداد زیادی واحدهای تکثیری بوجود می آید، گذشته از آن، سیکل غیر جنسی قارچ در فصل مناسب چندین مرتبه تکرار می شود و این در حالیست که مرحله ی جنسی بسیاری از قارچ ها فقط یکبار در سال انجام می گیرد.

قطعه قطعه شدن

قطعه قطعه شدن هیف یا ریسه Fragmentation در این روش هر قطعه در شرایط مساعد رشد کرده و فرد و نسل جدیدی را بوجود می آورد. این روش در طبیعت بسیار رخ می‌دهد. همچنین برای تکثیر قارچها در آزمایشگاه از این روش استفاده می‌شود.

جوانه زدن

روش جوانه زدن در مخمرها بسیار رایج است. هنگام جوانه زدن ، یک برآمدگی در یاخته مادر ، بر اثر کشیده شدن دیواره یاخته‌ای ، بوجود می‌آید. هسته به دو نیم تقسیم شده و یک نیمه آن وارد جوانه می‌گردد. جوانه یا یاخته دختر بوجود آمده سپس از یاخته مادر جدا می‌شود. در بعضی موارد ، جوانه از یاخته مادر جدا شدن و خود به همان طریق مذکور جوانه دیگری را ایجاد می‌کند.

تقسیم دو تایی

تقسیم سلول رویشی Fission در این روش هرسلول به دو سلول تقسیم میگردد. این روش تولید مثل در باکتریها متداول است. ولی در بعضی از مخمرها تکثیر به صورت تقسیم دوتایی انجام می‌شود. در این روش ، یاخته مادر به دو یاخته دختر مبدل می‌گردد.

تشکیل اسپور

قارچ ها عمدتا از طریق تشکیل اسپورها تکثیر می‌یابند. رنگ اسپورها از سفید تا سبز ، زرد ، قرمز ، قهوه‌ای و سیاه تغییر می‌کند. اسپورها وقتی در شرایط مساعد قرار می‌گیرند رشد یافته به نام لوله تندش (germtube) ایجاد می‌کنند. رشد هیف از بخش انتهایی آن انجام می‌گیرد. اسپورها در قارچ های آبزی دارای تاژک می‌باشند. و دیواره سلولی نازکتری دارند. در صورتی که در قارچ های خشکی‌زی دیواره سلولی ضخیم تر بوده و ممکن است از سه لایه آندوسپور ، اپی اسپور ، پری اسپور تشکیل شود.
از نظر ساختمان سلولی شبیه به سایر سلول های قارچی بوده دارای هسته ، میتوکندری های بزرگ ، شبکه آندوپلاسمی ، واکوئل و مواد غذایی ذخیره‌ای در فرم گلیکوژن و چربی دارند. اسپورها معمولا در داخل محفظه‌ای به نام اسپورانژیوم تشکیل می‌گردند. اسپورانژیومها روی هیف تخصص یافته‌ای به نام اسپرانژیوفور قرار می‌گیرند.

تشکیل کنیدی

کنیدی ها نیز از عوامل تکثیر غیرجنسی در قارچها بوده کنیدی ها ممکن است در کنار یا انتهای هیف مخصوصی به نام کنیدیوفور تشکیل گردند. که به عوامل تشکیل شده کیندیوم اطلاق می‌گردد. کیندیوم ها یا کیندی ها در درون یا سطح ساختمان های خاصی نیز ممکن است تشکیل گردد. کیندی ها ممکن است در داخل یک پیکنیدیوم تشکیل گردد. پیکنیدیوم ساختمان کوزه ‌مانندی است که در داخل آن کیندی ها و کیندیوفورها قرار می‌گیرند. به کیندی های حاصله پیکنیدیواسپور نیز اطلاق می‌گردد.

کیندی ها ممکن است در سطح اندام بشقاب مانند و تختی به نام آسروولوس تشکیل گردند. آسروول در محل آلودگی تشکیل می‌گردد و بعد از تکمیل رشد باعث پاره شدن اپیدرم می‌گردد. در سطح این اندام بشقاب مانند تراکم فراوانی از کیندیوفورها قرار می‌گیرد و در داخل آنها هم کنیدی ها تشکیل می‌گردد. کیندیها ممکن است روی ساختمان به نام اسپورودوچیوم تشکیل گردد. اسپورودوچیوم در محل آلودگی

تشکیل می‌شود و ساختمان پف کرده و بالش ‌تک مانندی دارد و خیلی شبیه آسروول می‌باشد. اسپرودوچیوم موجب پاره شدن مشخص اپیدرم نمی‌شود.

تکثیر بوسیله هاگ

معمولی‌ترین نوع تولید مثل غیر جنسی در قارچ ها تولید هاگ است. در تعریف به هر ذره کوچک زایشی که از هیف یا از یاخته مولد هاگ جدا شده و به نسل جدیدی تبدیل شود هاگ گفته می‌شود. انواع هاگها عبارتند از: اسپورانژیوسپور، کلامیدو سپور و آتروسپور.

تولید مثل جنسی Sexual reproduction

در تولید مثل جنسی حضور گامتها الزامی است. گامتها معمولا در داخل ساختمان هایی به نام گامتانژ تشکیل می‌گردند. اگر گامتها از یک ریسه حاصل شوند چنین قارچهایی را هموتالیک گویند ولی اگر گامتها از هیف های مختلف نتیجه گردند هتروتالیک نامیده می‌شوند.

پلانوگامی

در این روش گامتها یا سلولهای جنسی متحرک و تاژک دارند. این روش تلفیق بیشتر در قارچهای آبزی دیده می‌شوند و برای انجام عمل پلانوگامی وجود آب الزامی است. زیرا گامتهای تاژک دار در حضور آب فعالند.

گامتانژی

در این حالت سلولهای جنسی متحرک نیستند دو گامتانژ در محل اتصال و از طریق سوراخی که ایجاد می‌گردد هسته‌ های نر در گامتانژ ماده وارد می‌گردد گامتانژ ماده یک اندام متورم و پایه‌دار می‌باشد که به آن ائوگونیوم اطلاق می‌گردد. هسته ‌های داخل ائوگونیوم را ائوسفر گویند. آنتریدیوم استوانه‌ای شکل بوده و معمولا پایه‌دار می‌باشد. هسته ‌های نر داخل آنتریدیوم جای دارند. هسته ‌های داخل آنتریدیوم از طریق سوراخ ایجاد شده بین دو گامتانژ در ائوگونیوم وارد شده و با ائوسفر ترکیب و ساختمانی به نام ائوسپور ایجاد می‌گردد. این روش تکثیر غالبا در ائومیستها دیده می‌شود.

گامتانژیوگامی

در این حالت دو گامتانژ در تماس باهم قرار می‌گیرند دیواره تماس از بین می‌رود و محتویات هر دو اعم از هسته و سیتوپلاسم باهم مخلوط می‌گردند. در کپک نان تکثیر جنسی به این طریق انجام می‌گیرد. در هیف میسیلیومی که از نظر ژنتیکی متفاوتند باهم تماس پیدا می‌کنند این هیفها را زیگوفور می‌نامند. در بخش انتهایی زیگوفورها ساختمانهایی به نام پروگامتانژ شکل می‌گیرد. پروگامتانژ از ابتدا به انتهای هیف متصل بوده و با افزایش اندازه به تدریج از هیفهایی که از آن بوجود آمده‌اند دور می‌شوند. دیواره عرضی تشکیل می‌گردد و گامتانژها شکل می‌گیرند. دیواره بین گامتانژها از بین رفته محتویات آنها باهم خلوط می‌گردد. از اختلاف آنها زیگواسپور تشکیل می‌گردد زیگواسپور حجیم گشته دیواره آن ضخیم تر شده زیگواسپور ممکن است وارد مرحله نهفتگی شود که این مدت چند ماه طول میکشد. زیگواسپور پس از دوران نهفتگی ممکن است تندش یافته و تشکیل هیف دهد یا ممکن است مستقیما تشکیل اسپورانژ دهد.

اسپرماتیزیشن

این روش تکثیر اغلب در آسکومیستها و بازیدمیستها رایج است. نقش سلول جنسی نر را سلولهایی به نام اسپرماتیوم بر عهده دارند. اسپرماتیومها بر رویاسپورماتوفورها ممکن است تشکیل گردد. اسپرماتیوم‌ها و اسپورماتوفورها در داخل ساختمان کوزه‌ مانندی به نام پیکنیوم تشکیل می‌گردد.

نتیجتاً به اسپرماتیوم های حاصل پیکینواسپور اطلاق می‌گردد. نقش گامت ماده را هیفی به نام هیف پذیرنده بر عهده دارد. هیف پذیرنده آغشته به ماده چسبناک یا شهد بوده این هیف در دهانه پیکینوم قرار می‌گیرد. اسپرماتیوم از طریق حشرات ، باد یا آب به هیف پذیرنده انتقال می‌یابد.

سوماتوگامی

در این روش اندام جنسی خاصی بوجود نمی‌آید بلکه دو تا هیف رویشی باهم تلاقی پیدا می‌کنند و تبادل هسته صورت می‌گیرد. پدیده سوماتوگامی شبیه به پدیده هم دهانی یا آنوستوموز می‌باشد که در برخی از موجودات جانوری مثل پارامسی دیده می‌شود این روش تکثیر نیز در آسکومیستها رایج است.

برای خواندن و مشاهده مطالب و تصاویر این اطلس

لطفا به پست بعدی مراجعه نمایید