اطلس قارچ های خوراکی و سمی بخش پنجم

طبقه بندی قارچهای سمی بر طبق خواص فیزیولوژی

برای قارچهای سمی طبقه بندی های متعددی در نظر گرفته شده ولی چون هنوز ترکیبات فعال شیمیائی بسیاری از قارچهای سمی بطورکامل شناخته نشده و از نظر علم گیاه شناسی تشخیص آنها مشکل است لذا آنها را بر طبق خواص فیزیولوژی اثرات و علائمی که روی اندامهای مختلف بدن انسان بجا میگذارند به چهار دسته اصلی و چند دسته فرعی تقسیم نموده اند:

چهار دسته اصلی عبارتند از:

1- قارچ هائی که روی پروتوپلاسم اثر سمی دارند

این دسته از قارچهای سمی به 3 دسته به شرح زیر تقسیم میشوند.

الف – قارچ هایی که حاوی مخلوطی از زهرهای پپتیدی هستند

آگاریکاسه نوع آمانیتا

این قارچها معمولاً حاوی اسپرهائی میباشند که علاوه بر این که در تکثیر و تولید مثل قارچها اهمیت خاصی دارند در شناسائی و تعیین انواع قارچهای کلاهدار نیز رل مهمی را ایفا می نمایند. این اسپرها که اندازه آنها بین10 تا 40 میکرون می باشد بطور مختلف صاف، ناهموار ، ماسه ای ،(پوشیده از نقاط ریز شنی شکل)، نقطه چین، غده دار، دمل دار(زگیل پهن و خوابیده)، خاردار، زگیل دار، قوزدار، چند ضلعی، چند وجهی، شیاردار، مشبک و بالاخره مشبک حفره دار دیده می شوند.

باید توجه داشت علاوه بر اینکه این ترکیبات سطح قارچی اسپورها در شناسائی جنس قارچها دخالت دارند، در امر شناسائی گونه های آنها نیز مؤثر می باشند. مثلاً شکل این اسپورها در انواع گونه های آمانیتا که جزء مهمترین قارچهای سمی میباشند، در شناسائی علمی آنها نقش ویژه ای را ایفا می نمایند. علاوه بر شکل اسپورها ساختمان و رنگ این اسپورها نیز با هم متفاوت می باشند.

این قارچها حاوی مخلوطی از زهرهای پپتیدی هستند که برای اولین بار در انواع آمانیتاها و قارچهای دیگر از تیره آگاریکاسه یافت شده اند. این قارچها با داشتن اسپرهای سفیدرنگ، وجود حلقه، پوشش، جیل های آزاد و پولک ها مشخص شده اند.

اخیراً تعدادی از این زهرها در بعضی از انواع قارچ های گالرینا که دارای کارپوفورهای مشخص نیستند و اسپر آنها به رنگ زرد مایل به قهوه ای می باشد دیده شده اند و انواع مختلف آنها را می توان بوسیله میکروسکپ مشخص نمود. تقریباً حدود10 تا 12 نوع پپتید حلقوی در این قارچ ها مشخص شده اند که مهم ترین آنها عبارتند از : فالوئیدین ، فالوئین و آلفا ، بتا و گاما آمانیتین که مقدار آنها در قارچ های این گروه متفاوت می باشد.

آمانیتا فالوئیدس :

این قارچ با داشتن کلاه گوشتی شکننده با حاشیه صاف و صیقلی، مشخص میگردد. که ابتدا کروی یا تخم مرغی شکل و سپس پهن و گسترده شده و اندازه آن به 6 تا 12 سانتی متر می رسد. در سطح آن خطوط ظریف و پر رنگی وجود دارد. بعلاوه در سطح کلاه آن گاهی تکه های بزرگی که از بقایای ولواست دیده می شود. این قارچ ابتدا بی بو بوده ولی به مرور بوی گل سرخ خشک شده را پیدا می نماید. اسپورهای این قارچها تقریباً کروی شکل و سفید رنگ بوده و با محلول ید به رنگ آبی در می آید. این قارچ گر چه از لحاظ رنگ متغیر است ولی از نظر وضعیت و شکل ظاهری بسیار ثابت می باشد. منظره معمولی کلاه آن به رنگ زرد مایل به سبز است که در سطح آن خطوط شعاعی ظریف و تیره دیده می شود. این خطوط گاهی در اثر باران یا سایر عوامل جوی بی رنگ می گردند. این قارچ در تابستان در زمین های رسی، آهکی، زیر درختان اسانس دار میروید.

آمانتیاورنا :

این قارچ دارای کلاه نازکی است که ابتدا تخم مرغی شکل بوده و سپس گسترده میشود. در آخر کمی فرورفته و به رنگ سفید، در وسط قرمز روشن در می آید. اندازه این قارچ به 5-8 سانتی متر می رسد. پایه در آغاز توپر و به مرور تو خالی میگردد و در قاعده دارای پیاز تخم مرغی شکل و در ناحیه فوقانی حاوی حلقه کامل سفید رنگی است که به طرف پائین خم می شود. روی حلقه لکه یا خال های فلس مانند کوچکی وجود دارد که به سختی مشاهده می گردد. ولونازک و به رنگ سفید یا حنائی میباشد و همواره، مانند غلافی، پیاز را در بر می گیرد.

آمانیتاویروزا :

این قارچ دارای کلاه مخروطی است که به مرور گسترده می شود ولی همیشه در وسط برجسته بوده و هیچگاه مقعر یا فرو رفته نمی گردد. اندازه آن به 6 تا 10 سانتی متر و ضخامتش به 8- تا 12 میلی متر می رسد و خیلی به راحتی از کلاه خود جدا می گردد.

روی پا به کمی پائین تر از کلاه حلقه بی دوام و در قاعده آن غلافی (ولو) سفید رنگی دیده میشود. کلاه گوشتی آن به رنگ سفید بوده و دارای طعم نسبتا    ً نا مطبوع و تهوع آوری است. اسپورها سفید و کروی شکل بوده و با محلول ید ایجاد رنگ آبی مینمایند. این قارچ هنگام تابستان و پائیز در اغلب زمین های سیلسی و ماسه ای جنگلهای مناطق کوهستانی می روید.

آمانیتابیسپوریژرا :

این قارچ که ابتدا دارای کلاه کروی شکل بوده و سپس به مرور گسترده میگردد دارای رنگ سفید می باشد و اندازۀ آن به 4 تا 6 سانتی متر می رسد. پایه آن محکم، سفید ، صاف و باریک بوده و طول پایه از بالا به پائین قطور گشته و در قاعده به یک پیاز تخم مرغی شکل ختم می شود.

حلقه این قارچ سفید رنگ، نازک و مخطط بوده و غلاف آن سفید و محکم می باشد و قسمت پیاز را در بر می گیرد. و در بعضی مواقع بطور نامنظم تقسیم می گردد. رنگ کلاه آن سفید و نازک بوده و بی مزه می باشد. اسپورهای آن سفید، کروی شکل می باشد و با محلول ید ایجاد رنگ آبی می نماید. این قارچ هنگام بهار یا تابستان در جنگلهای پوشیده از بلوط یافت می شود.

آمانیتا بونی سنس :

این قارچ مدتها با آمانیتا فالوئیدس اشتباه می شد ولی بعداً ثابت شد که حاوی ترکیبات سمی فوق الذکر نمی باشد، لذا  هنوزاز نظر علمی سمیت آن کاملاً ثابت نشده است . بنظر می رسد حاوی یک الکالوئید ناشناخته ای است که تصور می شود سمی باشد. اخیراً سموم این گروه بخصوص آلفا و بتا آمانیتین در بعضی انواع قارچهای گالرینا اوتومنالیس، گالرینا مارژی ناتا و گالرینا ونناتا یافت گردیده که بوسیله داشتن اسپورهای زرد رنگ تا حدودی از قارچهای آمانیتاها مشخص می گردند. باید توجه داشت خطر مرگ و میر این قارچ ها زیادتر از انواع آمانیتا می باشد. چون تشخیص آنها مشکل و از طرف دیگر به مقدار زیاد در چمن ها و علف ها دیده می شوند، که در دسترس افراد می باشد.

ب - قارچهائی که دارای سم جیرومترین می باشند:

یکی از سم های پروتوپلاسمیک جیرومترین می باشد که خطر و درجه مرگ و میر آن کمتر از سموم آمانیتا است ولی قادر به کشتن انسان می باشد، این سم در انواع قارچهای فالس مورل بخصوص در گونه های هلولااسکولانتا، هلولاجی کازوهلولا آندروودی وجود دارند.

اختصاصات ماکروسکپی و میکروسکپی هلولاها:

این دسته از قارچها فاقد تیغه می باشند و تشخیص آنها از روی سطح چتری که یکنواخت یا کاملاً چین خورده است و شبیه به مغز گوسفند میباشد ولی هرگز سوراخدار نیست صورت می گیرد. درازا و پهنای این قارچها در حدود 3 تا 8 سانتی متر  بوده و به رنگ قهوه ای حنائی یا قهوه ای شکلاتی می باشند و از قسمت تحتانی بطور نا مشخص به 3 تا 5 قطعه متصل به پایه تقسیم می شوند. پایه قارچ ضخیم و به اندازه کلاه یا کوچکتر از آن می باشد و کم و بیش متورم است که در بالا گاهی دارای چند شکاف می باشد.

رنگ آن ابتدا سفید ولی به مرور حنائی یا کرم می گردد. قسمت کلاه این قارچ حلقه حلقه، نازک، نرم و دارای بو و طعم مطبوع است و به سرعت فاسد می گردد. اسپور آنها بیضی شکل، بیرنگ و صاف می باشد که بدینوسیله از سایر قارچهای کلاهدار دیگر مشخص می گردد. این قارچها هنگام بهار به حالت کلنی در جنگلهای پوشیده از خزه که دارای حالت ماسه ای و درختان تیره مخروطیان می باشند می رویند.

مطالعات جدید نشان داده که سم اصلی انواع قارچهای هلولاجیرومترین یا استا آلدهیدان- متیل ان- فرمیل هیدرازون میباشد . بطور کلی این سم خیلی فرار می باشد و به همین علت اگر انواع این قارچها را خشک یا کمی حرارت دهند قابل خوردن می باشد.

سایر انواع قارچهای این دسته دارای ترکیبات سمی دیگری هستند که هنوز بطور دقیق مشخص نشده است. اثرات فیزیولژی این قارچها بیشتر روی سلولهای کبدی می باشد ولی بر روی سیستم گردش خون اعصاب مرکزی نیز مؤثرند.

تقریباً زمان پنهانی بین خوردن این قارچها و شروع اولین علائم مسمومیت 6 تا 10 ساعت می باشد. این علائم خیلی شبیه به قارچهای آمانیتا می باشد ولی اثرات مسمومیت آن کمتر است. درجه مرگ و میر با این قارچ 2 تا 4 درصد بوده و معالجه آن شبیه به مسمومیت با آمانیتا می باشد.

ج – قارچ هائی که دارای سم اورلانین می باشند:

دسته دیگر از سموم پروتوپلاسمیک گونه های قارچهای کورتی ناریوس از دسته آگاریکال می باشد.ترکیب فعال این قارچ ها بیس اکسید- تتراهیدروکسی پی پپریدیل می باشد که تحت نام عمومی اورلانین نامیده می شود.

اختصاصات ماکروسکپی و میکروسکپی کورتینا ریوس اورلانوس:

این قارچ یکی از گونه های کورتسی ناریوس می باشد که دارای کلاه محدب زنگوله مانند،گوشتی و پرده عنکبوتی شکل است. ابتدا حنائی و سپس خرمائی مایل به قرمز شده و به بزرگی 3 تا 8 سانتی متر می رسد و دارای حاشیه نسبتاً نازکی است که در جوانی بطرف داخل خم می گردد. سطح آن را پوشش مخملی نازک پوشیده از کرک تشکیل می دهد. پایه این قارچ توپر، فیبری، یکنواخت و گاهی در قسمت قاعده کمی نازکتر میباشد. این قارچ دارای اسپورهای طویل تقریباٌ دوکی شکل قهوه ای یا قرمز رنگ می باشد. گوشت کلاه قارچ کمی ترش مزه بوده و به رنگ حنائی مایل به زرد می باشد. و از آن بوی ترب و شلغم استشمام می گردد.

این قارچ در جنگل ها  و زمین های سیلیس به سرعت رشد میکند. اولین علامت مسمومیت عبارت از احساس تشنگی شدید که شخص مسموم مجبوراست روزانه چندین لیتر آب بنوشد، و بدنبال آن اختلالات گوارشی، سردرد، دردبازو و عضلات، اسپاسم و از دست دادن هوش و حواس عارض می گردد. در مورد مسمومیتهای شدید ضایعات کلیوی ظاهر شده و مرگ ممکن است پس از چند هفته یا بیشتر به سراغ شخص مسموم آید. ولی در موارد مسمومیتهای سبکتر مریض را می توان تا چند ماه تحت مراقبتهای مخصوص نگاهداشت تا بحالت اولیه برگردد. در هر حال آمار نشان داده است که درجه مرگ و میر آن 15 درصد میباشد و علت مرگ و میر بیشتر مربوط به زمان پنهانی و طولانی آن می باشد که بین خوردن این قارچ و شروع اولین مسمومیت با آن 3 تا 14 روز طول می کشد. معالجه مسمومیت با این قارچ بصورت کمکی (سمپوماتیک) بوده و باید توجه و مراقبتهای خاصی جهت حفظ و اعمال کلیه ها و غیره انجام پذیرد.

2. قارچ هائی که روی سیستم اعصاب مرکزی مؤثر می باشند

این دسته از قارچ های سمی که تحت عنوان سموم اعصاب نامیده شده اند به 3 دسته به شرح زیر تقسیم می شوند.

الف- قارچ های سمی که محتوی موسکارین می باشند.

قارچ آمانیتاموسکاریا :

قارچ آمانیتاموسکاریا ظاهری قشنگ و زیبا دارد. کلاه این قارچ ابتدا کروی شکل است، سپس محدب و بالاخره گسترده شده و به رنگ قرمز تند یا نارنجی در می آید و در سطح آن زگیلها یا فلسهای سفیدی وجود دارد که گاهی در اثر باران از بین میرود. پایه آن بلند، محکم و گاهی باریک بوده و ولو خرد شده ای دارد که گاهی هم وجود ندارد. اسپورها تخم مرغی شکل، صاف و بی رنگ بوده و در مقابل محلول ید واکنش نشان نمیدهند. این قارچ از اواخر تابستان تا اواخر پائیز زیر درختان غان و تیره مخروطیان می روید.

رنگ آمانیتاموسکارینا بر حسب اقلیمها متفاوت و متغیر است. این قارچ به رنگ قرمز، لیموئی و نارنجی دیده می شود.

ماده موسکارین از نظر ساختمان شیمیائی یک ترکیب کواترناری می باشد که برای اولین بار آنرا از قارچ آمانیتاموسکاریا جدا نموده اند.

موسکارین علاوه بر این قارچ در سایر گونه های وابسته دیگر مثل آمانیتاپنترینا ، بولتوس، لپی اوتا، هبلوما و روسولا و غیره گزارش شده است، و از طرف دیگر بعضی گونه های کلیتوسیب بخصوص اینوسیب حاوی مقدار قابل ملاحظه ای موسکارین می باشد.

قارچ اینوسیب پاتویالاردی :

مقدار موسکارین این قارچ همانطور که ذکر شد نسبت به گونه های دیگر اینو سیب ها زیاد می باشد و بدین ترتیب مسمومیتهای شدید ایجاد می نماید. این قارچ با داشتن کلاه گوشتی، نسبتاً ضخیم ، در آغاز مخروطی یا زنگوله مانند بوده و سپس با حفظ برجستگی وسط بطور نامتساوی گسترده می شود و اندازه آن به 5/2 تا 9 متر می رسد. این قارچ در جوانی سفید یا کرم رنگ است ولی به مرور یا پس از چیده شدن رنگ خاکستری و یا قرمز روشن بخود می گیرد. پایه آن نسبتاً استوانه ای شکل، توپر، کاملاً فیبری بوده و در بالا قرمز روشن و در پائین تقریباً سفید می باشد. این قارچ دارای طعم نسبتاً شیرین و بوی میوه جات می باشد. اسپورهای این قارچ تخم مرغی شکل یا دوکی شکل می باشد و به رنگ قهوه ای مایل به قرمز دیده می شود. این قارچ در تابستان و پائیز بطور مجتمع و بیشتر در جنگلهای خشک و اطراف جاده ها و در زیر درختان می روید.

قارچ کلی توسیب ری ولزا :

این قارچ که گونه ای از گلی توسیب ها می باشد دارای مقدار قابل ملاحظه ای موسکارین است که پرهیز از آن الزامی می باشد.

این قارچ با داشتن کلاه مخصوصی که ابتدا محدب و به مرور گسترده شده و سرانجام به شکل قیف در می آید مشخص میگردد. ارتفاع این قارچ به 5 تا 11 سانتی متر می رسد و اندازه کلاه آن نیز 5 تا 8 سانتی متر است که پرده نازک و سفید رنگی سطح آنرا می پوشاند، که در برخی نقاط از بین می رود. گوشت کلاه آن سفید و در زیر کوتیکول کمی مایل به قرمز و دارای بوئی مطبوع می باشد. تیغه ها بهم فشرده، رنگ قرمز بسیار روشن و کمی روی پایه کشیده شده است. اسپورها بیضی شکل سفید و یا بیرنگ میباشند. این قارچ در علفزارها، حاشیه جنگلها و کنار جاده ها می روید. علائم مسمومیت با موسکارین معمولاً 25 تا 30 دقیقه بعد از خوردن قارچ ظاهر خواهد شد و بعلت همین دوره کمون کوتاه به آسانی از سایر مسمومیت ها بخصوص گونه های آمانیتا ها تشخیص داده می شود.

در این هنگام ترشح بزاق، عرق بدن و ریزش اشک زیاد می گردد و این علائم با دل درد، تهوع و اسهال همراه می باشد. سپس نبض پائین آمده، مردمک چشم منقبض شده و شخص مسموم یک حالت آسم مانند بخود می گیرد. در کل حالت روحی و عضلانی مریض تغییر نخواهد کرد. مرگ در حالت های خیلی سخت بعلت از کار افتادن قلب و تنفس به سراغ شخص مسموم خواهد آمد، ولی باید توجه داشت که درجه مرگ و میر این مسمومیت کم است. برای معالجه شخص مسموم ابتدا معده را شسته ، سپس آتروپین را به عنوان پادزهر (آنتی تود) تجویز می نمایند.

ب- قارچ هائی که محتوی اسید بوتنیک و موسیمول می باشند:

خوردن بعضی از قارچ های گونه آمانیتا مثل موسکاریا و آمانیتا پانترینا سبب بروز عوارضی می شوند که شبیه به عوارض موسکارین که به مقدار کم در این قارچ ها وجود دارند نمی باشد، ولی عوارض مشابهی مانند تحریک سلسله اعصاب مرکزی (CNS) که در اثر مصرف اتروپین حاصل می شود ایجاد می نمایند. مسافرانی که در اوایل قرن 18 از نواحی سیبری دیدن نموده اند گزارش داده اند که قارچ آمانیتاموسکاریا یافلای اگاریک توسط بومیان قبیله های کامچاتکا بعنوان یک ماده خلسه - آور بکار برده می شده است. همچنین مصرف این قارچ بعنوان یک ماده مخدر و نشئه آور از قدیم الایام معمول بوده است.

قارچ آمانیتاپانترینا

قارچ آمانیتاپانتریا با داشتن کلاه گنبدی شکل که به مرور محدب و سرانجام مسطح شده و به رنگ خاکستری در می آید و دارای حاشیه مختلط و روشن بوده و در سطح مسطح آن زگیل های کوچک و سفید میباشد مشخص می گردد. پایه آن کروی شکل است که در طول پایه دو یا سه سجاف حلقه مانند دیده می شود. اسپور آن تخم مرغی شکل و سفید بوده و در مقابل ید بی اثر می باشد. گوشت کلاه این قارچ مرطوب، شکننده، سفید با مزه شیرین و بوی ملایم شبیه به بوی شلغم می باشد. این قارچ در آخر تابستان و هنگام پائیز در زمین های آهکی یا سیلیسی آهک دار، بیشه ها و زمین های پردرخت و آفتاب گیر بخصوص زیر درختان مخروطی میروید.

ماده مؤثر این قارچ مخلوطی از دو مشتق ایزوکسازول بنام اسید آی بوتنیک و موسیمول می باشد که جسم اخیر از دکربوکسیله شدن اسید آی بوتنیک بدست می آید. اثر بیولژیکی این دو ترکیب از نظر کیفی دارای اختلاف جزئی بوده ولی از نظر کمی اثر زیادتر از اسید آی بوتنیک می باشد. این دو ترکیب در بعضی از قارچهای گونه آمانیتاموسکاریا همراه با ترکیب فعال دیگری بنام موسکازون که یک مشتق اوکسازول است وجود دارد.

علائم و عوارض مسمومیت یک الی دو ساعت بعد از خوردن قارچ ظاهر می شود و معمولاً اثر آن بیشتر روی سیستم اعصاب مرکزی (CNS) ظاهر میشود. علائم آنرا شبیه به علائم مسمومیت با الکل می دانند. که عبارتست از یک حالت نئشگی، اضطراب، خلسه و در بعضی مواقع یک حالت تشنج و کوما به شخص مسموم دست می دهد. علاوه بر این در شخص مسموم خشکی دهان، باز شدن مردمک چشم و خشک شدن و قرمزی پوست نیز مشاهده گردیده است. سرانجام شخص مسموم دچار حالت بیهوشی می گردد. درجه مرگ و میر با این قارچ خیلی کم بوده و شخص مصرف کننده خیلی زود بحالت عادی بر خواهد گشت.

معالجه این مسمومیت از طریق علامتی (سمپتوماتیک) بوده بدین ترتیب که ابتدا از داروهای ملایم و سپس از داروهای محرک استفاده بعمل می آید و در بعضی مواقع فرآورده های فیزوستگمین را نیز توصیه نموده اند.

ج- قارچ هائی که محتوی پسیلوسیبین می باشند:

بیشتر این قارچها از انواع پسیلوسیب، کونوسیب (مانندپسیلوسیب کوبنسین و پسیلوسیب سیانوپوی و پسیلوسیب مکزیکانا) می باشند که بوسیله بومیان در جنوب مکزیک از قدیم الایام در مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گرفته است.

قارچ پسیلوسیب مکزیکانا

این قارچ کوچکترین قارچ خلسه آور می باشد زیرا اندازه کلاه آن 12 تا 20 سانتی متر می باشد. کلاه این قارچ به شکل زنگوله است که به رنگ خرمائی تیره دیده می شود. پایه آن بلند و باریک بطول 8 سانتی متر و به قطر 1 تا 5/1 میلی متر است که در بالا به رنگ قرمز و در پائین به رنگ خاکستری یا حنائی درآمده و دارای اسپورهای قرمز روشن می باشند.

این قارچ در چمنزارهای مرطوب و محلهای پوشیده از علف یا خزه بطور انفرادی و کمتر بصورت مجتمع میروید. قارچهای این دسته را از نظر ظاهری نمی توان کاملاً از هم تشخیص داد ولی به آسانی بعلت تشکیل رنگ آبی که درپایه ساقه قارچ ظاهر میشود مشخص می گردند.

مطالعات شیمیائی که بر روی این قارچها انجام شده منجر به جدا کردن دو مشتق تریپتامین شده که عبارتند از: پسیلوسیبین و پسیلوسین که مواد فعال این قارچها می باشند. پسیلوسیلین امروزه مورد مطالعه دقیق کلینیکی قرار دارد تا ارزش آنرا در درمان ناراحتی های روانی معلوم نمایند. علائم مسمومیت در اثر خوردن این قارچ بعد از یک ساعت یا زودتر ظاهر گشته و چند ساعت ادامه دارد. اثر این دارو بیشتر بر روی سیستم اعصاب مرکزی(CNS) می باشد و حالات اضطراب و اشکال در تمرکز و درک امری است معمولی ممکن است باعث یک حالت هذیان گردد. علاوه بر این به شخص مصرف کننده یک حالت رویائی و خیالی و نشئه دست می دهد. معمولاً بهبودی خود بخود شروع شده و بعد از 5 تا 20 ساعت کامل خواهد شد. در مسمومیتهای سخت که منجر به تشنج می گردد مصرف دیازپام را توصیه نموده اند.

3- قارچ هائی که باعث تحریکات دستگاه گوارش می شوند

این دسته قارچ ها از نظر درجه سمیت و مرگ و میر به سه دسته زیر تقسیم می نمایند:

الف- گونه های بسیار خطرناک

این گونه قارچها موجب مسمومیتهای سخت و احتمالاً باعث مرگ مصرف کننده خواهند گردید. از این دسته می توان قارچهای زیر را نام برد.

قارچ رودوفیلوس لیویدوس(آنتولوم لیویدم)

این قارچ با داشتن کلاه گوشتی نامنظم و ضخیم که در ابتدا محدب بوده و سپس گسترده شده و به قطر 20 سانتی متر میرسد مشخص می گردد. لبه آن در ابتدا به داخل پیچیده است ولی پس از رشد کامل به طرف بالا بر می گردد. کلاه در آغاز به رنگ کرم مایل به زرد بوده و سپس خاکستری، سربی و خرمائی می شود، ولی قله آن گاهی به رنگ قهوه ای تیره در می آید.

پایه قارچ محکم، نا منظم، شکاف دار بوده و در قسمت پائین ضخیم و به ارتفاع 10 و ضخامت 3 سانتی متر می باشد. رنگش سفید ولی به مرور زرد روشن می گردد. گوشت کلاه آن ضخیم، سخت، سفید و دارای طعم آردی می باشد. اسپورها چند سطحی بوده و در حال اجتماع به رنگ قرمز مایل به قهوه ای در می آید. این قارچ در تابستان و پائیز اغلب روی خاکهای رسی جنگلهای خشک غیرانبوه و زیر درختان شاه بلوط بطور اجتماع و دایره مانند روئیده ولی هیچگاه زیر درختان تیره مخروطیان یافت نشده اند.

تریکولوماتیرینوم(تریکولوماپاردینوم)

بین تریکولوم ها این گونه تنها قارچ سمی است که در تابستان و پائیز مخصوصاً در نواحی کوهستانی زیر درختان تیره مخروطیان می روید و در دشت کمتر دیده می شود.

این قارچ دارای کلاه ضخیم، گوشتی و در وسط برجسته می باشد. ابتدا محدب و در آخر گسترده و کمی گنبدی شکل می باشد. اندازه آن به 6 تا 16 سانتی متر می رسد و حاشیه آن تا مدتی بطرف داخل پیچیده و سرانجام باز میشود. رنگ کلاه خاکستری تیره یا سیاه روشن است و روی آن دسته های فیبری متعددی بصورت حلقه های متحد المرکزی وجود دارد که در وسط متراکم شده و راه راه بنظر می رسد. پایه گرزی شکل، محکم ، توپر، ضخیم و در قاعده متورم و در بالا سفید رنگ و در برابر محلول ید بی اثر است.

پلوروتوس

مهمترین پلوروتوس های شناخته شده عبارتند از: پلوروتوس ریئوس(پلوروتوس فسفورئیوس)، پلوروتوس ایلودنس و پلوروتوس سوبیلودنس که از نظر شکل ظاهری شبیه هم بوده ولی از روی شکل اسپور از هم متمایز می گردند. پلوروتوس ریئوس دارای اسپور پهن است در صورتیکه گونه سوبیلودنس دارای اسپور کاملاً بیضی شکل می باشد. پلوروتوس ریئوس منحصراً بر روی درختان زیتون و دو گونه دیگر بر روی درختان کاج و بلوط می رویند. اغلب این قارچها خاصیت فسفر سانس داشته و این یکی از وجوه تمایزآنها از قارچهای دیگر می باشد. پلوروتوس ریئوس با داشتن کلاه با حاشیه نامنظم و موجدار که ابتدا محدب و سپس گسترده شده و سرانجام توگود و شکل بیضی بخود می گیرد، مشخص می گردد. اندازه آن در حدود 6 تا 11 سانتی متر بوده و سطح آن صاف ، بدون کرک ، براق و به رنگ نارنجی یا زرد زعفرانی میباشد، گوشت آن نسبتاً سخت بوده و در اثر از دست دادن آب تغییر رنگ نمی دهد. بوی آن تند و طعم نسبتاً مطبوع داشته و بدین وسیله مشخص می گردد. پایه آن توپر، فیبری، چرمی، برنگ نارنجی یا قهوه ای مایل به زرد بوده و در مقابل ید تغییر رنگ نمی دهد. این قارچ هنگام تابستان و اوایل زمستان روی درختان زیتون می روید.

ب- گونه هائی که مسمومیتهای نسبتاً سختی را بوجود آورده ولی فاقد مرگ و میر می باشند

قارچ انتولومارودوپلی یوم که با داشتن کلاه و حاشیه موجدار و اندازه های متغیر که اغلب بوسیله شکافهای کم و بیش عمیقی تقسیم میشود، مشخص می گردد. این قارچها زیر درختان آلش و بلوط بصورت مجتمع می رویند.

قارچ آنترلومانید روزوم که بوسیله بوی کلر متصاعد شده از آن مشخص می شود، قارچی است با کلاه کوچک (3 الی 7 سانتی متر) نازک، برنگ سفید خاکستری که در آب و هوای مرطوب به رنگ زیتونی و در آب و هوای خشک به رنگ خاکستری در می آید.

قارچ آنترلوماکلی پتیوم که پایه این قارچ نسبتاً محکم و به رنگ خاکستری روشن و تو خالی است و در قسمت بالا دارای خطوط بسیار ظریفی می باشد. گوشت قارچ شکننده، فوق العاده آبدار بوده و دارای بوی آب ژاول می باشد. این قارچ در پائیز در جنگلهای بلوط می روید.

ج- گونه ائی که اثر مسمومیت آنها ملایم و موجب هیچ ضرری نمی شوند:

روسولا و لاکترها

این قارچها موجب بروز مسمومیتهای رزینوئیدی می شوند که مسمومیتهای بی ضرری می باشند.

اصولاًاین دسته قارچها دیر هضم بوده و گاهی در معده و روده موجب بروز اختلالاتی می گردند. که هیچگاه سخت و خطرناک نیستند.

بروز علائم مسمومیت بوسیله این قارچها ابتدا خیلی سریع می باشد و با تهوع، استفداغ و اسهال شروع می شود. از طرف دیگر ممکنست این علائم مسمومیت خفیف یا شدید باشند.

مرگ و میر در اثر مصرف این قارچها بیشتر بین بچه ها دیده شده است. بسیاری از موارد شخص مسموم خودبخود بهبودی حاصل می نماید. رژیم غذائی سبک و استفاده از داروهای کمکی توصیه گردیده است.

قارچ لاکتارینئس تورمینوزوس

قارچ لاکتارینوس تورمینوزوس دارای کلاهی به قطر 5 تا 12 سانتی متر میباشد که دارای رنگ قرمز گوشتی پریده تا قرمز هویجی بوده و دارای چندین حلقه های تیره رنگ می باشد و بصورت قیف فرو رفته دیده می شود. این قارچ در ابتدای رشد دارای تارهای خوابیده می باشد. بعداٌ تارها را از دست داده ولی تا اواخر دوران رشد بعضی خالهای تیره رنگ را حفظ می نماید. پایه قارچ که دارای طول 6-3 سانتی متر قطر 2-1 سانتی متر میباشد بدون تار بوده و به رنگ قرمز گوشتی دیده می شود. از قسمت گوشتی یک شیرابه سفیدرنگ با مزه تند به خارج تراوش می نماید. اسپورها بصورت خارهای شانه ای بوده و به اندازه 7-6 الی 19-8 میکرون دیده می شود. این قارچ بیشتر در جنگلهای درختان پهن برگ بخصوص در زیر درخت غان در نواحی شمالی یافت می شود. این قارچ تند مزه و سمی بوده و در افراد حساس ایجاد استفراغ می نماید و مصرف مقدار زیاد آن ایجاد مسمومیتهای خطرناک می نماید.

قارچ لاکتاریاروفوس

قارچ لاکتاریاروفوس دارای کلاهی به قطر 3 تا 8 سانتی متر می باشد که به مقدار خیلی کم محدب گشته است و از مشخصات آن وجود برجستگی های نوک تیز به رنگ قهوه ای مایل به قرمز می باشد که در اطراف کمی روشنتر می باشد. این قارچ در ابتدای رشد دارای رنگ پریده بوده ولی بعداً قهوه ای تا قرمز تیره می باشد که لکه های تیره یا قرمز رنگ روی آن دیده می شود. رنگ قسمت گوشتی آن سفید یا زمینه ای شبیه به رنگ گوشت بوده و مرتب از آن شیرابه ای با مزه بسیار تند به خارج تراوش می نماید. اسپورها گرد به اندازه 9-7 و 8/6 الی 15 میکرون می باشد. این قارچ در اکثر جنگلهای کاجهای سوزنی شکل یافت شده و بخصوص در اوایل تابستان ایجاد مسمومیت های ناگوار می نماید.

4- قارچ هائی که محتوی ترکیبات مشابه دی سولفیرام می باشند

دی سولفیرام داروهائی هستند که متابولیسم الکل را وقفه داده و در انجام تبدیل الکل به الدهید و سپس به اسید استیک و غیره وقفه حاصل می نماید.

در نتیجه مقداری الدهید در خون تجمع حاصل کرده و باعث بروز علائم تهوع و استفراغ می شود. بنابر این خوردن قارچهائی که محتوی این نوع ترکیبات باشند مثل قارچ کوپرینوس اترامنتاریئوس همراه با الکل، سبب خارج شدن این ترکیب میگردد، چون این ماده در الکل محلول بوده و در نتیجه اثرات سمی خود را که شبیه به سندروم دی سولفیرام میباشد ظاهر می سازد.

قارچ کوپرینوس اترامانتاریوس

این قارچ با داشتن کلاهی که ابتدا تخم مرغی شکل بوده ولی به مرور گسترده شده و یک برجستگی نوک تیزی در وسط باقی می گذارد مشخص می گردد. رنگ کلاه خاکستری یا سفید یا خاکستری قهوه ای است و پایه آن سفیدرنگ، استوانه ای شکل و در بالا کمی باریک و در قاعده حاوی چند ردیف خطوط حلقه مانند خرمائی  می باشد. اسپور آن بیضی شکل، صاف و به رنگ قهوه ای مایل به سیاه است. این قارچ بصورت دسته های انبوه در اوایل تابستان تا اواخر پائیز در باغات ، کنار جاده ها، اماکن علف خیز و در زیر سایه و شاخ و برگ درختان می روید.

بطور کلی بعلت تشابه اثر فیزیولژیکی این قارچ با دی سولفیرام یا سیا نامید، اثر مسمومیت قارچ را بعلت وجود یکی از این دو ترکیب می دانند.

در سال 1975 دو تیم تحقیقاتی از دانشمندان بطور جداگانه موفق به جدا کردن یک عامل سمی به نام کوپرین از این قارچ گردیدند. این ترکیب به تنهائی فاقد اثر می باشد. ولی در اثر تجزیه شدن در بدن تبدیل به سیکلوپروپان هیدرات گشته و باعث توقف اثر استالدهیدروژناز در کبد می شود. در نتیجه دوز طبیعی متابولیسم الکل کند شده و یا دچار وقفه می گردد و بالاخره بعلت تجمع استالدهید در خون عوارض آن ظاهر می شود.

علائمی که سی دقیقه تا دو ساعت بعد از خوردن قارچ توام با مصرف الکل ظاهر می شود عبارتند از: تجمع خون در چهره، افزایش ضربان قلب ، تعرق شدید، طنین صدا درگوش، اسهال و استفراغ.

بازگشت شخص مسموم به حالت اولیه خود بخود انجام میگیرد ولی در موارد مسمومیتهای شدید شست و شوی دستگاه گوارش ضروری بوده و سپس مراقبت های لازم از بیمار بوسیلۀ داروها و درمان های کمکی (سمپتوماتیک) نیز توصیه شده است.

برای خواندن و مشاهده مطالب و تصاویر این اطلس

لطفا به پست بعدی مراجعه نمایید